In hoofdstuk 3 van deze perspectiefnota heeft u kunnen lezen dat in 2028 de algemene reserve bijna geheel benut wordt als gevolg van de structurele tekorten in de meerjarenbegroting. Dit betekent dat we vanaf 2026 moeten ombuigen. Volgend jaar ligt er bij de Perspectiefnota 2026-2029 een pakket voor aan -door de raad af te wegen- maatregelen waaruit deze ombuigingen gerealiseerd kunnen worden.
Onze goede financiële positie stelde ons in staat ombuigingsmaatregelen uit te stellen. Maar dat wordt onontkoombaar de komende jaren met oog op ‘het ravijn’. Het onlangs gepresenteerde hoofdlijnenakkoord ‘Hoop, lef en trots’ houdt de miljardenkorting op gemeenten vanaf 2026 in stand. Op basis van dit akkoord adviseert de VNG gemeenten nu zich voor te bereiden op ombuigingen.
Artikel 189 van de gemeentewet schrijft voor dat de begroting van het eerste begrotingsjaar structureel en reëel (begroting geschoond van incidentele inkomsten en uitgaven) in evenwicht is. Voor begrotingsjaar 2025 voldoen we aan dit criterium. Met de huidige inzichten, en zonder demping van het ravijn, gaan we hier vanaf 2026 echter niet meer aan voldoen. Om in 2029 wel een sluitende begroting op te leveren moeten we in de Perspectiefnota 2026-2029 ombuigingen opnemen. In dit hoofdstuk beschrijven we de uitgangspunten voor deze ombuigingsopdracht. Deze uitgangspunten worden uitgewerkt in een plan van aanpak. Bij het opstellen van dit plan van aanpak betrekken wij graag de raadswerkgroep Begroting & Verantwoording. Het plan van aanpak stelt het college rond de zomer vast; de raad wordt hierover geïnformeerd.
Bandbreedte ombuigingsopdracht € 20 tot € 30 miljoen
We staan voor een flinke opgave die impact gaat hebben op voorzieningen in Ede. Gezien het tekort in 2028 is een minimale omvang van € 20 miljoen noodzakelijk. Om financieel gezond te zijn, en ook in de toekomst te kunnen blijven investeren in Ede en voorbereid te zijn op onvoorziene knelpunten, is een maatregelenpakket met een bandbreedte tussen de € 20 tot € 30 miljoen nodig. Deze bovengrens van € 30 miljoen biedt de mogelijkheid om een pakket aan ombuigingen voor te leggen waarin de gemeenteraad nog keuzes kan maken.
Gefaseerd ombuigen
Voor de ombuigingen trekken we de periode uit tot de volgende perspectiefnota, deze tijd is nodig om een goed doordacht pakket aan ombuigingsmaatregelen op te stellen. Dit pakket zal keuzes bevatten om maatregelen gefaseerd in te laten gaan, dus oplopend vanaf 2026 en zorgend voor een volledig sluitende begroting vanaf uiterlijk 2029. De wet verplicht immers, indien het eerste begrotingsjaar niet sluitend is, in het meerjarenperspectief toe te werken naar een sluitende begroting.
Zoekrichtingen ombuigingen
De hele begroting maakt onderdeel uit van de zoekrichtingen voor de ombuigingen, er zijn geen heilige huisjes. We kijken kritisch naar onze uitgaven, waarbij ook onze verbonden partijen en subsidierelaties een (evenredige) bijdrage leveren. Voor houdbare financiën is het onontkoombaar om onze inkomsten te betrekken bij de ombuigingen. Er ligt een directe relatie tussen de mate van ombuigen en het verhogen van inkomsten (lasten voor inwoners en bedrijven). Hierbij houden we de optie open om de inkomsten, zoals de OZB, al met ingang van 2025 te verhogen. Lastenverzwaring voor onze inwoners willen we, waar mogelijk, stapsgewijs invoeren. Het totaalpakket van de ombuigingen zal uiteindelijk een mix zijn van:
- Takendiscussie;
- efficiency;
- ambitieniveau;
- inkomstenverhoging (heffingen/leges; belastingen; dienstverlening voor derden; etc.).
Ook de bestaande reserves worden betrokken bij de ombuigingen.
Communicatie
Communicatie over het ombuigingsproces koppelen we zo veel mogelijk aan de bestaande Planning & Control-cyclus in de raad en daarbij kunnen we ontwikkelingen aangaande de gemeentefinanciën blijven betrekken. Het ombuigingsproces wordt een vast agendapunt in de raadswerkgroep Begroting & Verantwoording. Via de genoemde kanalen halen we input vanuit de raad.